متخصص طب فیزیکی و توانبخشی چه کسی هست؟
طب فیزیکی و توانبخشی (Physical Medicine and Rehabilitation )یک رشتهٔ پزشکی تخصصی بالینی است که به بررسی، پیشگیری و درمان معلولیت‌ها و ناتوانیهای فیزیکی می‌پردازد.استفاده از لفظ فیزیکی در این رسته بیشتر اشاره به فیزیک بدن و کالبد است.
متخصص طب فیزیکی را بهتر بشناسیم:
- حیطه عملکرد متخصص طب فیزیکی و توانبخشی
- راههای درمانی و تشخیصی
- مراحل درمان درطب فیزیکی و توانبخشی
- متخصص طب فیزیکی و توانبخشی چه وظایفی دارد
- طب فیزیکی دیسک کمر
- فتق دیسک
- دیسک کمر و طب فیزیکی
- درآمد متخصص طب فیزیکی
- گرایشهای بالا تر تحصیلی
استفاده از وسایل و مواد فیزیکی در درمان بیماریها ریشه در تاریخ بشر دارد اما توجه روزافزون به این نوع درمان و گسترش اطلاعات علمی در این زمینه باعث شد از سال ۱۹۴۷ بورد تخصصی رشته طب فیزیکی و توانبخشی در آمریکا تصویب شود. در حال حاضر طب فیزیکی و توانبخشی شامل سه بخش طب توانبخشی، طب فیزیکی و الکترودیاگنوز است. این رشته بصورت مختصر «فیزیاتری» Physiatry و متخصصین این رشته «فیزیاتریست» Physiatrist نام دارند که از لغت یونانی physikos به معنای «فیزیک» وiatreia به معنای «هنر درمان» گرفته شده‌است.
فیزیاتریست از درمانهای غیر داروئی در کنار سایر درمانهای متداول در درمان بیماریها استفاده میکند و علاوه بر درمان بیماری در جهت رسیدن به حداکثر عملکرد بیمار و بهبود کیفیت زندگی تلاش می‌نماید.
طب فیزیکی یا استفاده از روشهای فیزیکی شامل گرما، سرما، آب درمانی، ماساژ، مانیپولاسیون و جریانهای الکتریکی از گذشته دور مورد استفاده بشر بوده و در نوشته‌های بقراط در ۴۰۰ سال قبل از میلاد به آنها اشاره شده‌است. طب توانبخشی به معنی حفظ حداکثر عملکرد جسمی، روحی و اجتماعی فرد است.
حیطه عملکرد متخصص طب فیزیکی و توانبخشی
۱. تشخیص و درمان درد:
تشخیص و درمان درد بخصوص دردهای عضلانی، استخوانی و مفصلی به خصوص کمر درد، آرتروز، اختلالات دیسک و آسیب‌های ورزشی. متخصصان طب فیزیکی و توانبخشی جراح نیستند و تلاش آنان در این جهت است که در حد امکان بیمار را بدون جراحی درمان کنند.
۲. توانبخشی بیمارانی که دچار اختلال عملکردشده اند:
متخصصین طب فیزیکی به کمک سایر اعضای تیم توانبخشی (فیزیوتراپیست، کاردرمان، روانشناس و …) به بیمار کمک میکنند تا به زندگی عادی بازگردد. گاهی اختلال عملکرد به قدری زیاد است که نمی‌توان بیمار را به زندگی قبلی بازگرداند و تلاش پزشک بر این است که حداقل زندگی مستقلی برای بیمار فراهم کند.
۳. بررسی های نوار عصب و عضله:
یک روش تشخیصی است که خصوصا در تشخیص و درمان اختلالات اعصاب محیطی اهمیت زیادی دارد. به عنوان مثال گزگز و مور مور دست‌ها میتواند به علت درگیری عصبی به نام عصب مدیان در ناحیه مچ دست باشد یا از فشار روی اعصاب گردنی ناشی ناشی شود یا به علت اختلال اعصاب محیطی کل بدن باشد. میتوان با انجام نوار عصب و عضله، این اختلالات را از یکدیگر افتراق داد و درمان مناسب را آغاز کرد.
متخصص این رشته قادر به تشخیص، درمان و ارائه روشهای توان بخشی برای بیماریها و ناتوانیهای عصبی، اسکلتی، عضلانی (از جمله موارد ورزشی و شغلی) و ناتوانی سایر سیستم‌ها و اداره طولانی مدت بیماران معلول است.
همچنین رهبری و هدایت تیم‌های توانخشی چندرشته‌ای را برای ایجاد حداکثر بهبود عملکرد فیزیکی، روانی، اجتماعی و شغلی در افرادی که توانایی آنها در اثر بیماری، تروما، نقص های مادرزادی یا درد محدود شده را بر عهده می‌گیرد.
بیشتر بخوانید: بهترین متخصص طب فیزیکی و توانبخشی در تهران
راههای درمانی و تشخیصی
طب فیزیکی یک تخصص پزشکی است و متخصصین این رشته مانند سایر پزشکان ابتدا به شرح حال بیمار توجه میکنند، سپس وی را معاینه میکنند و در صورت لزوم از تستهای آزمایشگاهی، رادیولوژیک، نوار عصب و عضله و غیره استفاده میکنند.
متخصص طب فیزیکی اهمیت فوق‌العاده ای برای شرح حال و معاینه بیمار قایل است چرا که بررسی‌های آزمایشگاهی و رادیولوژیک فقط به تشخیص “کمک میکنند” و تا وقتی با علایم بالینی منطبق نشوند ارزشی ندارند و حتی ممکن است گمراه کننده باشند.
به عنوان مثال در بسیاری از افراد سالم، بیرون زدگی خفیف دیسک گردن یا کمر مشاهده میشود که احتیاجی به درمان ندارد. حال اگر فردی از این گروه به علتی دیگر دچار کمر درد شود، در صورت عدم توجه کافی ممکن است فکرکنیم که بیرون زدگی دیسک عامل کمر درد وی و وقتی تشخیص اشتباه بود، درمان هم اشتباه انجام خواهد شد.
از سوی دیگر، برخی بیماریها فقط با معاینه تشخیص داده میشوند (مثلاً بیماری درد میوفاسیال) و نتایج تستهای آزمایشگاهی منفی خواهد شد.
مراحل درمان درطب فیزیکی و توانبخشی
متخصصین علاوه بر استفاده از دارو برای اقدامات ذیل دوره های خاصی می‌بینند.
- تجویز فیزیوتراپی تخصصی
- تزریقات موضعی
- تجویز وسایل کمکی نظیر بریس یا عضو مصنوعی
- مانیپولاسیون فقرات
متخصص طب فیزیکی و توانبخشی چه وظایفی دارد؟
تشخیص صحیح و درمان درد
-پیشگیری از بروز اختلالات
–درمان بدون عمل جراحی
-بازیابی حداکثر عملکرد از دست رفته‌ی بیمار به دلیل جراحت، بیماری، صدمات و…
پس از تشخیص صحیح منبع بیماری، یک برنامه‌ی درمانی منظم توسط پزشک طراحی و انجام میشود.
این برنامه درمانی میتواند توسط یک تیم پزشکی شامل: متخصص طب فیزیکی، فیزیوتراپیست، پزشک متخصص مغز و اعصاب، ارتوپد و پزشکان سلامت انجام شود.
طب فیزیکی دیسک کمر
هر انسان معمولا دارای ۲۶ مهره در ستون فقرات خود است. بیماری دیسک کمر می تواند بر اثر دلایلی مانند ورزش سنگین ، چاقی ، تصادف ، موارد مادر زادی ، جابه جایی مهره ها ، آرتروز باشد. فتق دیسک کمر به بیرون زدگی دیسک گفته می شود که ممکن است در ناحیه گردن یا کمر ایجاد شود.
فتق دیسک در ناحیه کمر باعث بروز درد در ناحیه کمر و باسن و پا و جلوی ران می شود.
در این بیماری درد با سرفه کردن بیشتر می شود. فتق دیسک یک بیماری نیست که به طور کامل پیشگیری شود اما تمام افراد سالم باید از برداشتن و جابه جا کردن اشیاء سنگین پرهیز کنند.
از علائم دیسک کمر می توان به درد پایین کمر همراه با درد ساق پا و سوزش یا بی حسی پا که این علائم از ناحیه باسن یا پشت زانو آغاز شده به قسمت پشت زانو ، ران و کف پا انتشار پیدا می کند که در صورت مراجعه نکردن به دکتر عواقب خطرناکی خواهد داشت.
فتق دیسک
فتق دیسک که به آن دیسک پاره شده یا دیسک لغزیده هم گفته میشود معمولاً در قسمت تحتانی کمر اتفاق می افتد. این عارضه شایع‌ترین دلیل ایجاد درد در قسمت تحتانی کمر و درد ساق پا است. میزان آسیب دیسک کمر به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای متفاوت است و به دیسک کمر خفیف، متوسط و شدید دسته‌بندی میشود. دیسک کمر شدید ناشی از شکستن دیسک کمر و فرسایش دیواره‌ی حلقوی آنولار کمر است.
غالباً افراد میانسالی که فعالیت‌های شدید انجام می‌دهند به فتق دیسک کمر مبتلا میشوند اما در بسیاری از موارد به سرعت این اتفاق نمی‌افتد. عموماً فتق دیسک کمر در قسمت تحتانی کمر (ستون فقرات کمری) به وجود می اید. در برخی موارد این اختلال بر گردن (ستون فقرات گردنی) تأثیر می‌گذارد اما به ندرت در قسمت مسانی کمر (ستون فقرات صدری) اتفاق می افتد.
با این که فتق دیسک در برخی موارد بسیار دردناک است اما بسیاری از مردم پس از چند هفته یا چند ماه با کمک روشهای درمانی غیر جراحی بهبود می‌یابند.
دیسک کمر و طب فیزیکی
در کلینیک تخصصی طب فیزیکی و توان بخشی در مراحل اولیه بیماری، فتق دیسک کمر با گزینه‌ها کم تهاجمی قابل درمان است. البته اگر دیسک کمر شما به درمان مقاوم بود یا درد بسیار زیادی داشت متخصصین کمر و ستون فقرات با تخصص خود در این زمینه می‌توانند با روشهای درمانی غیر تهاجمی به شما در بهبود درد کمر کمک کند.
متخصص طب فیزیکی میتواند با کمک درمانهای فیزیکی به شما در درمان این بیماری کمک کند.
درآمد متخصص طب فیزیکی
کلینیک‌های فیزیوتراپی ومتخصص طب فیزیکی و توانبخشی در سال‌های آینده بازار کارشان سکه خواهد بود. دلیل این مسئله هم رشد سریع جمعیت سالمند ایران است. گفته شده نرخ رشد جمعیت سالمند کشور چهار برابر نرخ رشد جمعیت است. همین حالا بیش از 7 درصد جمعیت کشور بالای 60 سال سن دارند. این جمعیت انبوه نیاز به خدمات فیزیوتراپی و توانبخشی را افزایش می‌دهد.
در عین حال مشاغل پشت میزی هم افزایش پیدا کرده و آسیب‌های ناشی از آن منجر به نیاز کشور به متخصصان طب فیزیکی میشود. در دنیا هم نیاز به این شغل در حال رشد است. یک وب سایت آمریکایی، فیزیوتراپیست را دومین شغل در حال رشد سریع دنیا در سال 2017 دانسته.
میانگین درآمد شاغلان این بخش در سال 2017 بیش از 85 هزار دلار بوده. البته تاسیس مطب فیزیوتراپی شرایط خاصی دارد، مثلا این که برای تاسیس در مراکز استان 6 سال و در شهرستان‌ها 3 سال سابقه کار مورد نیاز است.
تفاوت متخصص طب فیزیکی با متخصص ارتوپدی
رشته طب فیزیکی بسیار شبیه به تخصص ارتوپدی و جدیدتر (با قدمت کمتر از ارتوپدی) است و در اصل تخصص غیر جراحی ارتوپدی است اما با این تفاوت که رویکرد آن غیر جراحی است. یک متخصص طب فیزیکی سعی دارد بیمار را با روشهای غیر جراحی و جدید درمان کند و اگر لازم شود از متخصصین جراحی سایر رشته‌ها خصوصا ارتوپدی، متخصص جراحی مغز و اعصاب (نوروسرجن) و متخصص داخلی مغز و اعصاب (نورولوژی) استفاده نماید.
علاوه بر این متخصص طب فیزیکی میتواند برای کسب حداکثر نتیجه از کارشناسان رشته‌های فیزیوتراپی، کار درمانی، حرکات اصلاحی، حرکت و ورزش درمانی ارتوپدی فنی، مددکار اجتماعی و ماساژ درمانی نیز استفاده کند.
اما یک متخصص ارتوپدی که به آنان جراح استخوان و مفاصل یا ارتوپد نیز گفته میشود، سعی میکند تا با کمک روشهای جراحی مشکلات سیستم حرکتی بدن را درمان نماید. البته متخصصین ارتوپدی نیز ممکن است از روشهای درمان غیر جراحی بهره گیرند اما چون یک ارتوپد در اصل یک جراح است و بیشتر برای امر جراحی آموزش دیده است مسلما در این کار مهارت بیشتری نسبت به روشهای غیر جراحی دارد. حال آن که متخصص طب فیزیکی با تمرکز بر روشهای غیر جراحی مانند اوزون تراپی، مانیپولاسیون، لیزر درمانی و مگنت تراپی و … آموزش دیده است. مگر تعداد معدودی ارتوپد که دوره‌های مرتبط و خاصی با روشهای درمانی غیر جراحی را گذرانده و در این زمینه علاقمند باشند.
گرایشهای بالاتر تحصیلی
این رشته در مقاطع زیر دارای گرایشهای فوق تخصص و فلوشیپی میباشد:
- طب توانبخشی ورزش
- طب توانبخشی آسیب نخاع
- طب توانبخشی سکته مغزی
- درمان درد
- الکترودیاگنوز (نوار عصب و عضله و پتانسیلهای بر انگیخته)
- طب توانبخشی اطفال
بیشتر بدانیم :