انحراف چشم (استرابیسم چشم کودکان)

استرابیسم چیست؟

استرابیسم (Strabismus) یعنی هرگونه انحراف از هم‌راستایی صحیح چشم‌ها . انحراف چشم عبارت است از عدم هماهنگی حرکت عضلات چشم یا عدم توانایی تمرکز بین دو چشم که باعث می‌شود چشم‌ها در جهات متفاوتی قرار بگیرند. این بیماری یکی از مشکلات شایع چشم پزشکی است و در ۴٪ موارد درگروه سنی اطفال و بزرگسال دیده می شود و می تواند منجر به تنبلی چشم شود.

با ما همراه باشید تا موارد زیر را تشریح کنیم:

• دوبینی و انحراف چشم
• علل شایع استرابیسم
• تشخیص استرابیسم
•  انحراف چشم باعث اختلال دائمی دید میشود؟
• آیا انحراف چشم ارثی است
• انواع استرابیسم
• انواع انحراف چشم در کودکان
• درمان استرابیسم
• آیا عمل انحراف چشم خطرناک است
• قرمزی چشم بعد از عمل استرابیسم
• درمان انحراف چشم با طب سنتی
• چشم انداز بیماری
• درصد موفقیت عمل انحراف چشم

دوبینی و انحراف چشم

انحراف چشم عبارت است از عدم هماهنگی حرکت عضلات چشم یا عدم توانایی تمرکز بین دو چشم. در اثر این بیماری چشم‌ها در جهات متفاوتی قرار می گیرند.چشم های نوزادان تازه متولد شده عموما در چند ماه اول زندگیشان سرگردان است و گاهی چپ می شوند.

زمانی که کودک ۴ تا ۶ ماهه شد، چشم‌ها معمولاً صاف می‌شوند. در صورتی که یک یا دو چشم همچنان به سمتِ داخل، بیرون، بالا و یا پایین بروند، حتی اگر این حالت چشم‌ها گهگاه اتفاق بیافتد، به احتمال زیاد کودک دچارِ اختلالی است که «لوچی» یا «استرابیسم» نامیده می‌شود.

اگر انحراف چشم زود شناسایی شود با روش های امن و مؤثری قابلِ درمان است. اما در کودکان بسیار مهم است که این درمان هر چه سریع‌تر صورت بگیرد. صبر کردنِ زیاد و یا بررسی بیش از حد و وسواس گونه، موجبِ فوتِ وقت شده و ممکن است باعث شود کودک برایِ همیشه دید و بینایی خود را از دست بدهد.

علل شایع استرابیسم

مهم‌ترین علل بروز انحراف چشم در درجه اول مسئله ارثی بودن آن است، ولی عوامل دیگر هم می‌توانند در بروز آن دخالت داشته باشند از قبیل؛ نارس بودن و حوادث موقع زایمان، اختلالات مغزی، ضربه، تشنج، ترس شدید، تب، بیماری‌های ته چشمی و هر عاملی که دید یک چشم را کاهش دهد. عیوب انکساری مثل دور بینی نیز می‌توانند در کسانی که زمینه انحراف چشم دارند، منجر به تنبلی چشم شود.

تشخیص استرابیسم

ناهماهنگی حرکات چشمها (در بعضی موارد تنها در موقع نگاه کردن به جهت‌های خاصی، قابل مشاهده است)، دوبینی چشم (گاهی)، دید با تنها یک چشم همراه با فقدان درک عمقی، خستگی چشم.

بهتر است در خانواده‌هایی که زمینه تنبلی و انحراف چشم دارند اولین معاینه چشم پزشکی کودکان در سن شش‌ماهگی انجام شود. برای درمان لوچی چشم ما لیستی از بهترین دکتر انحراف چشم کودکان در تهران را برای شما معرفی کرده ایم برای مشاهده کلیک کنید.

آیا انحراف چشم میتواند باعث اختلال دائمی دید شود؟

بدون درمان فوری ممکن است کاهش بینایی در یک چشم دایمی شود. از دست رفتن دید طبیعی در یک چشم و مسایل ناشی از زیبایی ظاهر از عواقب بیماری درمان نشده‌است. بسیاری افراد با دید یک چشمی سازگار می‌شوند و تمامی فعالیت‌های خود را با یک چشم انجام دهند. در این‌گونه موارد برای ورزش و سایر فعالیت‌ها از جمله جوشکاری که خطر آسیب چشمی دارند، از عینک محافظ استفاده کنید.

تشخیص با توجه به شرح حال طبی و معاینه فیزیکی است و ممکن است شامل آزمون‌های تیزبینی، معاینه شبکیه ، معاینه کامل عصبی و آزمونهای عضلانی توسط متخصص انحراف چشم باشد.

انحراف چشم چنانچه در یک چشم دیده شود و در زمان کودکی پدیدار شود خطر تنبلی چشم در کودکان را  دارد که برای همیشه این تنبلی چشم باقی می‌ماند و منجر به تنبلی چشم در بزرگسالان میشود، ولی چنانچه در دو چشم به‌طور متناوب دیده شود خطر اختلال در دید نداشته، ولی مانع ایجاد دید دوچشمی و دید عمق(دید سه‌بعدی) خواهد شد.

لازم به ذکر است که دید دوچشمی نعمتی است که در انسان سالم وجود دارد و مکانیسم ایجاد آن به این صورت است که هر کدام از چشم‌ها جداگانه تصویر خود را به مغز فرستاده و مغز هر دو تصویر را یکی کرده و ما آن شیء را به‌صورت واحد و با دید عمق می‌بینیم. دید عمق به ما کمک می‌کند که فواصل اشیاء را به خوبی حدس بزنیم.

کسانی که انحراف چشم دارند اکثرا دیدشان تک‌چشمی است و دو‌چشم در یک زمان شیء مقابل را نمی‌بینند به عکس هر کدام به تناوب به آن شیء نگاه کرده و در نتیجه دید عمق هم به‌وجود نمی‌آید.

آیا انحراف چشم ارثی است؟

انحراف چشم نوزادان و اطفال  مشکل شایعی بوده و در حدود 4% کودکان دیده می شود ولی ممکن است زمان بروز آن در سنین بالاتر نیز باشد. شیوع آن در پسر و دختر به یک نسبت بوده و گاهی ابتلا فامیلی دارد. با این حال، بعضی از مبتلایان سابقه چنین مشکلی را در فامیل خود ذکر نمی کنند.

انواع استرابیسم

ممکن است یک یا هر دو چشم به داخل (چشم‌های ضربدری یا ایزوتروپی) یا خارج (چشم نهنگ یا اگزوتروپی) بچرخند. به ندرت انحراف چشمها به صورت بالا و پایین است. نوعی از انحراف چشم به صورت مخفی است و با حذف دید دو چشمی (بستن یک چشم) مشخص می‌شود که به استرابسیسم مخفی یا هتروفوریا (Heterophoria) معروف است. استرابیسم آشکار را هتروتروپی heterotropia یا تروپی می‌گویند. ایزوتروپی شایعترین نوع استرابیسم است.

انواع انحراف چشم در کودکان

در حال طبیعی در هنگام دیدن اشیاء دو چشم همزمان در یک جهت حرکت میکنند و اشیاء را میبینند.بعضی از کودکان در هنگام دیدن یک چشمشان به یک شیء متوجه میشود در حالی که چشم دیگر به آن شیء نگاه نمیکند.این کودکان دچار انحراف چشم می باشند.انحراف چشم در کودکان شایع و تشخیص زود و درمان آن مهم است. انحراف چشم در کودکان دو گونه است:

•  انحراف چشم واقعی و حقیقی

در این نوع انحراف چشم موقعی که کودک به شیئی نگاه میکند فقط یک چشم متوجه آن شیء است و آن را می بیند و چشم دیگر به طرف دیگر متوجه است.در چنین حالتی یک چشم یک شی را میبیند و چشم دیگر شی دیگری را و در نتیجه دوبینی به وجود می آید.
چون لوچی برای کودک ناراحت کننده است کودک سعی میکند آن چشمی را که بی اختیار به شیء دیگری که خلاف نظر اوست می نگرد از کار بیندازد یا ببندد تا دوبین نباشد و این کار باعث میگردد دید آن چشم به مرور زمان کم و کمتر شود.

–    مهمترین علت انحراف چشم عیب انکسار میباشد (دوربینی).این نوع انحراف چشم معمولا بعد از یکسالگی ظاهر میشود،یعنی موقعی خودنمایی میکند که کودک به خصوصیات و کیفیت اشیاء نزدیک خود توجه میکند.
–    علت دیگر انحراف چشم ضعف و عدم تعادل عضلات چشم است که کره ی چشم را در کاسه ی چشم حرکت میدهد.این نوع انحراف چشم معمولا قبل از یک سالگی ظاهر میشود.

•  انحراف کاذب چشم یا غیرواقعی

بعضی از شیرخواران موقعی که به طور کامل به یک طرف نگاه میکنند ممکن است یک چشم آنان متوجه قاعده ی بینی شود و این گونه تصور شود که دو چشم به یک شیء متوجه نیست و انحراف دارد.علت این است که وقتی شیرخوار کاملا به یک طرف نگاه میکند سفیدی چشم بین قرینه و گوشه ی داخلی چشم دیده نمیشود زیرا سفیدی چشم در شیرخواران کم است و قرینه تمایل دارد که در گوشه ی چشم مخفی شود.

اگر قاعده ی بینی شیرخوار هم پهن باشد یا پوست بینی گوشه چشم کودک را اشغال کرده باشد چنین وضعی شدیدتر خواهد بود.انحراف چشم غیرواقعی در میان کودکان مشرق زمین زیادتر دیده میشود زیرا فضای بین پلکها در این افراد بیضی شکل می باشد.
انحراف چشم غیر واقعی درمانی لازم ندارد و با رشد کودک به مرور زمان از بین می رود.بنابراین چنین حالتی در نوزادان نگران کننده نیست ولی اگر شیرخوار به سن 4 تا 5 ماهگی رسیده است و دچار انحراف چشم می باشد باید چشم پزشک چشم او را معاینه و ارزیابی نماید.

ارزیابی انحراف چشم در کودکان

چطور میتوان بیماری انحراف چشم در کودکان را ارزیابی کرد؟ موقعی که کودک شما سه ماهه است ، اسباب بازی را با فاصله ی 20 سانتیمتر دور از صورت او از یک طرف به طرف دیگر به آهستگی حرکت دهید در این حالت هردو چشم او باید به شی مزبور نگاه کند.اگر دو چشم در یک جهت حرکت نمیکند،کودک دچار انحراف چشم (استرابیسم)می باشد.

درمان انحراف چشم

درمانِ استرابیسم چشم ، به علت زمینه‌ای و شدت انحراف چشم بستگی دارد. این مشکل با عینک و یا جراحیِ ماهیچه چشم درمان می‌شود. در مواردی استفاده از قطره چشم و یا بستنِ یکی از چشم‌ها نیز می‌تواند مفید باشد. همچنین گاهی اوقات دوربینی، نزدیک بینی (میوپی) و آستیگماتیسم (تاری دید) می‌تواند موجبِ لوچی چشم در کودکان بسیار کم سن شود. این بچه‌ها ممکن است از استفاده عینک سود ببرند.

برای درمان تنبلی چشم به کودکی که تنبلی و لوچی چشم دارد ممکن است توصیه شود که چشمِ سالمِ خود را ببندد. این کار موجب می‌شود که چشمِ لوچ و تنبل، مجبور شود بر اشیا تمرکز کرده و عملِ دیدن را انجام دهد. در طولِ زمان این روشِ درمان می‌تواند موجب شود که چشمِ ضعیف قوی‌تر شود. گاهی اوقات این عملِ برقراری تعادل میان قدرتِ عضله هایِ هر دو چشم لازم است.

معمولاً لازم است که کودکان به مدت چند ماه تا چند سال و در هر روز به مدتِ ۲ تا ۳ ساعت در ساعاتِ بیداریِ خود، از این چشم بند استفاده کنند. در مواردِ شدید‌تر شاید لازم باشد که از چشم بند به مدت ۶ ساعت و یا بیشتر در روز استفاده شود.

عمل انحراف چشم

هر جراحی طبیعتا با خطرات و عوارضی همراه است. شایع‌ترین عوارض جراحی استرابیسم یا انحراف چشم، ناپایداری چشم و دوبینی است. تحقیقات حاکی از آن است که بیشتر مشکلات دوبینی ناشی از جراحی استرابیسم معمولا موقت هستند اما با این وجود ممکن است گاهی دائمی و همیشگی باشند.

خوشبختانه خطرات جدی و مشکلات حادی چون: کاهش بینایی، عفونت، خونریزی، جداشدن شبکیه و یا عوارض ناشی از بیهوشی در عمل انحراف چشم به ‌ندرت پیش می‌آیند. خطرات بهداشتی با توجه به سلامت عمومی افراد متغیرمی‌باشد.

شایان ذکر است که عمل انحراف چشم یا استرابیسم بدون عوارض جانبی نیست. افرادی که تصمیم به جراحی استرابیسم دارند بهتر است در خصوص عوارض احتمالی عمل انحراف چشم با متخصص بیهوشی و جراح خود مشاوره داشته باشند.

قرمزی چشم بعد از عمل استرابیسم

خطرات جراحی استرابیسم بسیار کم هستند اما مانند همه جراحی ها دیگر مشکلات احتمالی وجود دارند. عوارض عمل انحراف چشم  ممکن است شامل واکنش نامطلوب نسبت به بیهوشی (استفراغ)، عفونت، خونریزی، اسکار، کاهش بینایی و عدم تصحیح کافی انحراف باشد. گاهی تعداد عضلات عمل شده زیاد و سن بیمار زیاد باشد، کاهش خون رسانی بوجود آید باعث علائم التهابی در چشم خواهد که خطرناک است و باید هرچه زودتر درمان شود در موارد بسیار نادر احتمال سوراخ شدن کره چشم و رفتگی عضله هنگام دوختن و جابجا کردن عضله وجود دارد.

مصرف قطره های چشمی حداکثر 1تا2 ماه پس از عمل لازم است. قطره های بعد از عمل انحراف، قطره ضد التهاب کورتونی با غیر کورتونی و آنتی بیوتیک است که به طور معمول 4 بار در روز استفاده خواهند شد و بر حسب بهبودی قرمزی و التهاب چشم آهسته آهسته کم و قطع می شود.

درمان استرابیسم چشم با طب سنتی

در ابتدا یادآور می شویم به علت حساس بودن و ظرافت بیش از حد چشم در بدن، از هر گونه خوددرمانی به شدت پرهیز کنید و ابتدا به فوق تخصص استرابیسم کودکان مراجعه کنید و در صورتی که تمایل به درمان انحراف چشم با طب سنتی دارید نزد پزشک متخصص و با تجربه طب سنتی بروید تا وی برایتان نسخه بپیچد. بنابراین موارد ذکر شده در ذیل صرفا جنبه اطلاع رسانی دارد.

در درمان انحراف چشم با طب سنتی ابتدا از گل عینک استفاده می شود. در این حالت و به منظور درمان خانگی انحراف چشم از دمنوش گل عینک به عنوان مایع شستشوی چشم استفاده می شود که می بایست به صورت منظم مصرف شود.

داروی دیگر برای درمان خانگی انحراف چشم عصاره زغال اخته است.

دمنوش جینکو بیلوبا یا کهن دار یک داروی دیگر برای درمان خانگی انحراف چشم است که به درمان لوچی ناشی از عملکرد مغز کمک می کند.

ماده ی سیلمارین که در گیاه خار مریم وجود دارد ماده ای است که به درمان خانگی انحراف چشم ناشی از مشکلات کبدی کمک می کند.

گیاه کولئوس فورسکولین که در ایران نمی روید از فشار داخل چشمی می کاهد و به همین دلیل به درمان انحراف چشم با طب سنتی کمک می کند.

یک توصیه مهم

هر چقدر این بیماری زود‌تر تشخیص داده شده و درمان شود، کودک شانسِ بیشتری برایِ داشتن چشم‌هایی صاف، بینایی خوب و ادراکِ درست از عمق، خواهد داشت. با این وجود مطالعات نشان داده‌اند که کودکانِ بزرگ‌تر، نوجوانان و حتی بزرگسالان نیز می‌توانند تا حدی از درمان سود ببرند.

جنبه اجتماعیِ انحراف چشم یا استرابیسم نیز نباید نادیده انگاشته شود؛ صاف بودنِ چشم‌ها در سلامتِ تصویرِ ذهنی فرد از خودش، و داشتنِ روابطِ بین فردی خوب، بسیار مؤثر است (چه این فرد کودک باشد و چه بزرگسال). خوشبختانه وقتی می‌توان این بیماری را تشخیص داد و به طورِ مؤثر درمان کرد، با قدری توجه می‌توانید مانع از بروز مشکلات بینایی و حتی از دست دادنِ دید در کودکتان شود

چشم انداز بیماری

اصلاح شدنِ لوچی تنها به شدتِ آن بستگی ندارد، بلکه به این مسأله که مشکل با چه سرعتی تشخیص داده شده و درمان شود نیز مربوط است.
در ۸ سالگی رشدِ بیناییِ کودک کامل شده و ارتباطِ چشم‌های او با مغز در سال‌های قبل از این سن به طورِ تدریجی شکل می‌گیرد. بنابراین در صورتِ وجودِ مشکل در این روند، مداخله سریع (قبل از شکل گیری و تکمیل ارتباطات)، امری ضروری است.
هر چقدر این بیماری زود‌تر تشخیص داده شده و درمان شود، کودک شانسِ بیشتری برایِ داشتن چشم‌هایی صاف، بینایی خوب و ادراکِ درست از عمق، خواهد داشت. با این وجود مطالعات نشان داده‌اند که کودکانِ بزرگ‌تر، نوجوانان و حتی بزرگسالان نیز می‌توانند تا حدی از درمان سود ببرند.
جنبه اجتماعیِ لوچی یا استرابیسم نیز نباید نادیده انگاشته شود؛ صاف بودنِ چشم‌ها در سلامتِ تصویرِ ذهنی فرد از خودش، و داشتنِ روابطِ بین فردی خوب، بسیار مؤثر است (چه این فرد کودک باشد و چه بزرگسال).
خوشبختانه وقتی می‌توان این بیماری را تشخیص داد و به طورِ مؤثر درمان کرد، با قدری توجه می‌توانید مانع از بروز مشکلات بینایی و حتی از دست دادنِ دید در کودکتان شوید.

درصد موفقیت عمل انحراف چشم

 بر اساس پژوهشی در سال 1392 ، میزان موفقیت جراحی استرابیسم با دو روش استفاده از بخیه قابل تنظیم و غیرقابل تنظیم مورد ارزیابی قرار گرفته. یافته‌های حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد بر خلاف گذشته که نقش جراحی استرابیسم با بخیه قابل تنظیم محدود به موارد خاص بود، این روش می‌تواند در تمامی انواع استرابیسم به عنوان روشی رایج و مطلوب مورد استفاده قرار گیرد.