اورولوژیست یک پزشک متخصص است که درمان بیماری‌های دستگاه ادراری و تناسلی را بر عهده دارد. بیماری‌هایی مانند سنگ کلیه، عفونت‌های ادراری و بیماری‌های پروستات از جمله مسائلی هستند که اورولوژیست‌ها با آنها سر و کار دارند. در بین زنان، عفونت‌های ادراری و در بین مردان، بیماری‌های پروستات از رایج‌ترین بیماری‌های ادراری و تناسلی هستند. بر اساس آمار، تقریباً 50 درصد مردان بالای 50 سال با مشکلات پروستات مواجه می‌شوند. در کل، مشکلات ادراری و تناسلی در زنان به دلیل کوتاه تر بودن مجرا، از مردان شایع تر است.
متخصص اورولوژی چه کسی هست؟
متخصص اورولوژی (urologist) پزشکی است که در زمینه آزمایش اعضای دستگاه ادراری که شامل کلیه‌ها، مثانه و اعضای تناسلی در زنان و مردان و همچنین در زمینه پروستات و بیضه در مردان آموزش های لازم را دیده است.
در زمان مصریان و یونانیان باستان، اطبا اغلب رنگ، بو و بافت ادرار را معاینه می کردند. آنها همچنین به دنبال حباب، خون و علائم دیگر بیماری بودند. امروزه یک رشته خاص پزشکی که بر سلامت سیستم ادراری متمرکز شده است را اورولوژی می گویند. در اینجا نگاهی به آنچه ارولوژیست انجام می دهد و هنگامی که باید یکی از این متخصصان را ملاقات کنید، بررسی می شودبرای اینکه متخصص ارولوژی را بهتر بشناسیم با ما همراه باشید تا بدانیم :
- متخصص اورولوژی چه کسی هست؟
- اورولوژی مردان چیست؟
- اورولوژیست خانم چیست؟
- ارولوژی کودکان چیست؟
- چه زمانی باید به یک یورولوژیست مراجعه کنیم؟
- هنگام بروز علایم زیر باید به اورولوگ مراجعه شود
- گرایش های تحصیلی بالاتر در ایران
متخصص اورولوژی
متخصص اورولوژی با جراحی و درمان سیستم دفع ادراری مردان و زنان و همچنین ارگان‌های تولید مثل مردان سروکار دارد ولی در زنان اورولوژی دخالتی در دستگاه واژینال و تولید مثل زنان ندارد. به پزشکی که در این شاخه پزشکی تخصص دارد اورولوژیست (دکتر اورولوژی یا دکتر متخصص اورولوژی) نیز می‌گویند.
وظایف متخصص اورولوژی:
- درمان مشکلات کلیوی مانند: سنگ و شن کلیه
- عفونت کلیه و مجاری ادراری
- سرطان کلیه و مثانه
- مشکلات ناباروری مردان
- پروستات
دستگاه ادراری سیستم ایجاد، ذخیره و دفع ادرار از بدن است. اورولوژیست ها می توانند هر بخشی از این سیستم را درمان کنند. که شامل موارد زیر است:
- کلیه ها، اندام هایی که مواد زائد خون را فیلتر کرده و ادرار تولید می کنند.
- حالب ها، لوله هایی که از طریق آن ادرار از کلیه ها به مثانه منتقل می شود.
- مثانه، کیسه تو خالی که ادرار را ذخیره می کند.
- پیشابراه، لوله ای که ادرار را از مثانه خارج می کند.
- غدد فوق کلیوی، غده ای که در بالای هر کلیه قرار دارد و هورمون ها را آزاد می کند.
متخصص اورولوژی همچنین تمام موارد مرتبط با سیستم تولید مثل را درمان می کند. این سیستم شامل:
۱-آلت تناسلی مردانه، که ادرار و اسپرم را از بدن خارج می کند.
۲-پروستات، که غده ای زیر مثانه است که مایعی به اسپرم برای تولید مایع منی اضافه می کند.
۳-بیضه ها، که دو اندام بیضوی داخل اسکروتوم است که هورمون تستوسترون را ساخته و اسپرم تولید می کنند.
اورولوژیست ها چه بیماری هایی را درمان می کنند؟
اورولوژیست ها انواع مختلفی از شرایطی را که بر سیستم ادراری و سیستم تولید مثل مردان تاثیر می گذارند، درمان می کنند.
ارولوژی مردان چیست؟
ارولوژی مردان بر ناباروری مردان که تمرکز بر مسائلی که مانع ایجاد کودک می شود، دارد و شامل :
- سرطان مثانه، کلیه ها، آلت تناسلی مردان، بیضه ها و غدد آدرنال و پروستات
- بزرگ شدن غده پروستات
- اختلال در نعوظ یا مشکل در ایجاد و حفظ نعوظ
- ناباروری
- سیستیت بینابینی که تحت عنوان سندرم مثانه دردناک نیز شناخته می شود
- بیماری های کلیوی
- سنگ کلیه
- پروستاتیت که التهاب غده پروستات است
- عفونت های دستگاه ادراری (UTIs)
- واریکوسل یا رگهای بزرگ شده در اسکروتوم
- ختنه کردن پسران
ارولوژی زنان چیست؟
اورولوژی زنان به دستگاه تولید مثل و ادراری زنان تمرکز دارد و شامل :
- پرولاپس مثانه یا افتادگی مثانه به مهبل (واژن)
- سرطان مثانه، کلیه ها و غدد آدرنال
- سیستیت بینابینی
- سنگ کلیه
- مثانه بسیار فعال
- عفونت های دستگاه ادراری
- بی اختیاری ادرار
ارولوژی کودکان چیست؟
اورولوژی اطفال، که بر مشکلات ادراری در کودکان تمرکز دارد و موارد زیر را مورد بررسی قرار میدهد:
- شب ادراری
- انسداد و سایر مشکلات مرتبط با ساختار دستگاه ادراری
- بیضه های نزول نکرده
اورگان هایی که متخصص اورولوژی و متخصص مجاری ادراری با آنها سروکار دارند عبارتند از: کلیه ها، غدد آدرنال، حالب هاف مثانه، پروستات، مجاری ادرار، بیضه ها، اپی دیدیم،VAS و کیسه های منی و آلت تناسلی. سیستم دستگاه ادراری و دفع ادرار و تولید مثل خیلی با هم در ارتباط هستند و مشکل در یک سیستم خیلی مواقع می تواند سیستم دیگری را هم دچار اختلال نماید. به همین دلیل خیلی از بیماری ها در این شاخه پزشکی دستگاه سیستم ادراری تناسلی، بیماری های تناسلی ادراری نام گرفته اند.
در این رشته هم عمل های جراحی زیادی صورت می گیرد. این جراحی ها شامل جراحی سرطان پروستات، سنگ کلیه، ناهنجاری های مادرزادی سیستم دستگاه ادراری می باشد. همینطور بیماری هایی به صورت غیر جراحی با دارو درمان می شود مانند پروستات خوش خیم و عفونت های مجاری ادرار که ۴۰ درصد با دارو درمان می شوند .
جراحی هایی که در رشته اورولوژی صورت می گیرند بسیار زیاد هستند و در بسیاری از مواقع از تکنولوژی پیشرفته در جراحی استفاده می شود. این جراحی ها می توانند به صورت باز باشند که قسمتی از بدن به وسیله تیغ جراحی باز می شود و به صورت بسته که با دستگاهی به نام لاپاروسکوپ انجام می شود و این دستگاه از سوراخ کوچک وارد بدن بیمار می شود و جراحی با این دستگاه انجام می شود، اگرچه در مقایسه با جراحی باز و لاپاروسکوپی، از نظر شانس موفقیت درمانی تفاوت چشمگیری ندارد و فقط بیمارانی که با لاپاروسکوپ عمل می شوند، از بیمارستان در مقایسه با عمل باز زودتر ترخیص می شوند. در مواردی از تکنولوژی دیگری به نام روباتیک هم در عمل ها استفاده می شود، که این دستگاه ها می تواند دقت بالایی داشته باشند.
چه زمانی باید به یک اورولوژیست مراجعه کنیم؟
البته جهت ارزیابی کامل بیمار و مشکلات خاص او در این زمینه استفاده از سایر آزمایشات ضروری است.
متخصص اورولوژی و دکتر مجاری ادراری همچنین ادرار را مورد آزمایش قرار میدهد (آزمایش ادرار) تا مشخص شود آیا سلول‌های التهابی( احتمال عفونت) یا خون (هماچوری) و یا قند یا پروتئین در ادرار وجود دارد یا خیر، وجود قند یا پروتئین در ادرار حاکی از وجود بیماری دیابت یا بیماری‌های کلیوی است.
پس از آزمایش، متخصص اورولوژی تعیین می‌نماید که آیا برای ارزیابی عملکرد اعضای دستگاه ادراری و بررسی وجود ناهنجاری (برای مثال سنگ کلیه،آناتومی غیرطبیعی و سرطان) استفاده از تصویر برداری مانند سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن محوری کامپیوتری (CAT) ، اسکن‌های مختلف هسته‌ای یا تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (ام‌ار‌آی) لازم است یا خیر.
بعلاوه برای تعیین اینکه آیا عفونت یا سنگ کلیه باعث بروز اختلال در عملکرد کلیه‌ها شده است و آیا التهاب یا سرطان پروستات باعث افزایش آنتی ژن اختصاصی پروستات PSA شده است یا خیر اغلب از آزمایش خون استفاده می‌شود.
کلیه عضو مهمی از بدن است چراکه این اندام حیاتی، وظیفه هایی مانند: تصفیه خون و تولید ادرار، بازجذب مواد مفید، تنظیم تعادل شیمیایی بدن و تنظیم فشار خون را بر عهده دارد. در صورتی که عملکرد کلیه ها مختل شود، ممکن است عوارض جبران ناپذیری به بدن وارد شود، به همین دلیل توصیه می شود حتی در صورتی که علائمی از اختلال کلیه ها نمی بینید، هر از مدتی سلامت آنها را بررسی کنید.
نکته ای که شاید کمتر کسی در مورد عملکرد کلیه بداند این است که، علاوه بر تصفیه خون، تعادل شیمایی و موارد این چنینی، کلیه ها در صورتی که پوست نتواند ویتامین D مورد نیاز بدن را جذب کند و کبد هم نتواند مقدار ویتامین D را جبران کند؛ کلیه این وظیفه را به عهده می گیرد تا این ویتامین موثر در سلامتی را تولید کند. در نتیجه اختلال عملکرد کلیه ها خطرناک است.
هنگام بروز علایم زیر باید به اورولوژیست مراجعه شود:
- ناراحتی هنگام دفع ادرار
- مشکل در تخلیه مثانه به طور کامل
- بی اختیاری (از دست دادن کنترل ادرار)
- وجود خون در ادرار
- حس درد که ظاهرا به دستگاه ادراری مربوط است.
- مشکل در عملکرد جنسی
- ناباروری
گاهی اوقات ممکن است مشکل بیمار بصورت اتفاقی هنگام تصویر برداری با اشعه ایکس و یا سونوگرافی مشخص گردد و این تصویر برداری ها وجود اختلال در دستگاه ادراری را نشان.
آزمایشاتی که توسط متخصص اورولوژی انجام می گیرد
در بررسی علایم بیمار، متخصص کلیه ، ابتدا علل احتمالی را مشخص می‌نماید (تشخیص افتراقی) سپس به معاینه بیمار می‌پردازد تا متوجه شود که:
آیا مناطق دردناک (حساس به لمس) در منطقه شکم، بیضه ها یا پروستات وجود دارد. البته درباره ناراحتی در پروستات باید گفت آزمایش این قسمت از طریق آزمایش رکتال دیجیتال DRE انجام می‌پذیرد که پزشک دستکش به دست کرده و انگشت خود را چرب نموده و داخل مقعد بیمار می‌کند تا وجود هرگونه ناهنجاری را تشخیص دهد
- آیا پس از تخلیه کامل ادرار ، بزرگی یا تورم در اعضای دستگاه ادرای(کلیه ها، بیضه ها یا پروستات) وجود دارد یا خیر.
- آیا عدم کنترل ادرار وجود دارد
گرایش های تحصیلی بالاتر در ایران
در ایران در زمینه بیماری های کلیوی و دستگاه تناسلی در مقاطع فوق تخصص و فلوشیپی گرایش های زیر وجود دارد:
- فوق تخصص ارواونکولوژی(جراحی کلیه و مجاری ادراری وتناسلی)
- فوق تخصص ارولوژی زنان
- فوق تخصص پیوند کلیه
- فوق تخصص ارولوزی کودکان
- فوق تخصص اندویورولوژی
- فوق تخصص اینترونشن نفرولوژی