پیس میکر یا باطری قلب

پیس میکر یا باطری قلبی را بهتربشناسیم

پیس میکر قلب یا همان ضربان‌سازها دستگاه‌هایی هستند که به عنوان پشتیبانی از سیستم الکتریکی قلب اغلب با جراحی در بدن فرد مبتلا به بیماری‌های قلبی قرار داده می‎شوند. وظیفه اصلی باتری قلبی تثبیت کردن ریتم غیر طبیعی قلب و جلوگیری از بروز مشکلاتی است که می‌توانند زندگی انسان را دچار اختلال کرده یا به خطر بیندازد.

پیس میکر یا باطری قلبی چیست؟

باتری قلب ICD که به اصطلاح پزشکی دفیبریلاتور‌های کاردیوورتر قابل کاشت شناخته می‌شوند، دستگاه‌های کوچکی هستند که برای درمان کندی ریتم قلب و جلوگیری از آن در قفسه سینه افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی قرار داده می‌شود تا به کنترل ضربان قلب کمک کند. این کار با انجام جراحی توسط متخصص یا فلوشیپ الکتروفیزیولوژی در بدن کاشته می‌شود. ضربان‌ساز یا پیس میکر را دستگاه قلب نیز می‌نامند.

هنگامی که فرد بیمار پس از حمله قلبی، جراحی یا مصرف خودسرانه و بیش از اندازه دارو دچار ضربان قلب آهسته که نوعی از آریتمی قلبی است، شده و در این حالت ممکن است پزشک الکتروفیزیولوژی قلب، کاشت یک باتری قلبی موقت را تجویز کند با هدف اینکه ضربان قلب بهبود پیدا کند. در برخی موارد لازم است به منظور اصلاح ضربان قلب آهسته، نامنظم مزمن یا درمان نارسایی قلبی، یک پیس میکر یا باطری قلبی دائمی در بدن کاشته شود.

برای پاسخ به این سؤال که پیس میکر دائمی چیست؟ باید گفت، دستگاه ضربان‌سازی که به منظور درمان و کنترل ضربان قلب در بدن به صورت همیشگی کاشته می‌شود و با هدف درمان مواردی مانند زیر به کار برده می‌شود:

• درمان برخی از آریتمی‌های قلبی که نوعی نقص در عملکرد طبیعی ضربان قلب است.
• وجود اختلال در سیستم الکتریکی قلب
• نارسایی قلبی
• داشتن سابقه حملات قلبی در گذشته

مطالب مرتبط: بهترین جراح دریچه قلب ایران

نحوه کار پیس میکر یا ضربان‌ساز چگونه است؟

 

 

برای درک بهتر نحوه کار دستگاه پیس میکر لازم است تا به این سؤال پاسخ دهیم که آنالیز قلب چیست و از چه بخش‌هایی تشکیل شده است؟

قلب یک عضله به اندازه مشت دست است که چهار حفره بر بدنه خود دارد، دو حفره در سمت راست و دو حفره در سمت چپ که حفره‌های فوقانی با نام دهلیز راست و چپ و حفره‌های پایینی با نام بطن راست و چپ شناخته می‌شوند. قلب دارای سیستم الکتریکی مخصوص به خود است که به هر یک از این حفره‌ها دستور انجام کار را ارسال می‌کند. این چهار حفره با سیستم الکتریکی قلب کار می‌کنند تا ریتم ضربان قلب با سرعت مناسب کنترل شود.

هرگاه سیستم الکتریکی قلب، عملکرد مناسبی نداشته باشد این حفره‌ها ممکن است به ترتیب نامناسبی دچار انقباض شده یا به صورت خیلی ضعیف فشرده می‌شوند که این کار موجب می‌شود خون کافی به سایر اندام‌ها و بافت‌های بدن ارسال نشود. پیس میکر با استفاده از تکانه‌های الکتریکی موجب تحریک آن‌ها شده و برای اصلاح این نقص به کار برده می‌شوند.

معمولاً باطری قلب در سالمندان و بزرگسالان به تعداد ۶۰ تا ۱۰۰ ضربه در دقیقه در حالت استراحت برای بهبود ضربان قلب کمک می‌کند. در حالت کلی پیس میکر یا ضربان‌سازها در زمانی که قلب فرد بیمار خیلی کند باشد با تولید سیگنال‌های الکتریکی به اصلاح ضربان قلب می‌پردازد.

عوامل متعددی وجود دارند که بر نامنظم شدن ریتم قلب تأثیر به سزایی دارند. برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:

• افزایش سن
• آسیب‌های عضلانی وارد شده به قلب در اثر حمله قلبی
• مصرف برخی از دارو‌ها
• سوابق خانوادگی
• شرایط ژنتیکی

بررسی ساختار پیس میکر

همراه با پیشرفت تکنولوژی و استفاده از فناوری در ساخت ابزار و تجهیزات پزشکی، پیس میکر نیز در نوع جدید خود دارای حسگر‌هایی است که با تشخیص حرکت بدن یا ضربان تنفس، سیگنال‌های الکتریکی را به دستگاه ارسال می‌کند تا ضربان قلب فرد را در حین انجام فعالیت‌های بدنی و ورزشی در صورت نیاز افزایش دهد.

 

 

با آنالیز پیس میکر متوجه می‌شوید که این دستگاه از دو بخش شامل موارد زیر تشکیل شده است.

۱. مولد ضربان

این بخش یک جعبه فلزی کوچک است که شامل مدار‌های الکتریکی و یک باتری است. در هنگام عمل باطری قلب، متخصص الکتروفیزیولوژی با قرار دادن دستگاه، ژنراتور یا مولد ضربان را زیر پوست یا ماهیچه‌های دیواره قفسه سینه قرار می‌دهد. در برخی موارد نادر می‌تواند آن را در ناحیه شکمی بکارد. در حالت کلی این جعبه فلزی با یک باتری لیتیومی کار می‌کند که عمر مفیدی بین ۵ تا ۱۰ سال خواهند داشت. پس از گذشت این مدت زمان می‌توان آن را از طریق جایگزینی دستگاه کاشتنی تعویض کرد.

۲. یک مجموعه سیم یا الکترود

این بخش شامل سیم‌هایی است که بین مولد ضربان و قلب قرار می‌گیرند. این سیم‌ها با تولید یک انرژی مضاعف موجب می‌شود تا ریتم قلب افزایش پیدا کند یا اینکه می‌تواند ضربان‌های سریع را کنترل و متوقف کند. نحوه عملکرد آن‌ها بدین صورت است که سیم‌ها با قلب ارتباط برقرار می‌کنند. در آنالیز باطری قلب مشاهده می‌کنید که بیشتر این سیم‌ها از طریق ورید عبور می‌کنند تا به سمت راست قلب متصل شوند. جراح این کار را اغلب با یک پیچ یا قلاب کوچک انجام می‌دهند.

در نوع جدیدتر ضربان‌سازها یا پیس میکر نیازی به سیم وجود ندارد. این دستگاه‌ها، ضربان‌ساز بدون سیم نامیده می‌شوند که به صورت مستقیم در داخل عضله قلب کاشته می‌شوند.

مطالب مرتبط: عروق کرونری قلب

علائم نیاز به استفاده از دستگاه پیس میکر

در مرحله اول نیاز است تا با مراجعه به یک پزشک متخصص قلب ضمن بررسی علائم و مشاهده نتایج تست و آزمایش‌های مختلف و تعیین اینکه آیا با مشکل سلامتی مواجه هستید یا خیر، اقدام به درمان و استفاده کردن از پیس میکر یا باتری قلب کنید. سپس می‌توانید با مراجعه به مراکز فروش باطری قلب با توجه به دستور پزشک متخصص بهترین آن را تهیه کنید.

برخی از علائمی که متخصص شما را ملزم به استفاده از باتری قلب می‌کند، عبارت‌اند از:

• احساس درد قفسه سینه با عنوان آنژین
• بروز عارضه تاکی کاردی که نوعی از آریتمی قلبی بوده و ضربان غیر عادی سریع قلب با تعداد بیشتر از ۱۰۰ ضربه در دقیقه خواهد بود.
• بروز برادی کاردی نوعی دیگر از آریتمی که ضربان قلب غیر معمول آهسته با ریتم قلبی کمتر از ۶۰ ضربه در دقیقه است.
• ضربان نامنظم قلب که آریتمی قلب شناخته می‌شود و موجب کند شدن یا تسریع ضربان قلب می‌شود.
• تپش قلب که احساس ناخوشایند از ضربان قلب همراه با درد قفسه سینه است.
• تنگی نفس به ویژه در زمان انجام فعالیت‌های بدنی شدید
• احساس سرگیجه و سبکی سر همراه با حالت تهوع و غش
• متورم شدن مچ پا، شکم و پا‌ها
• نیاز مکرر به ادرار کردن در طول شب

مزایای استفاده از پیس میکر

یکی از مهم‌ترین مزیت‌های استفاده از پیس میکر‌ها، بهبود کیفیت زندگی و پیشگیری از اختلالات ناشی از مشکلات قلبی است. سایر مزایا عبارت‌اند از:

• کاهش بسیاری از علائم ایجاد شده در اثر مشکلات ریتم قلب مانند درد قفسه سینه، سرگیجه، تپش قلب، حالت تهوع و…
• جلوگیری از علائم ناخوشایند مانند غش کردن در اثر آریتمی قلب
• پیشگیری از متوقف شدن ضربان قلب و بروز خطر جدی مانند مرگ برای فرد

انواع پیس میکر

با توجه به شرایط بیماری و نوع عارضه و مشکل قلبی ممکن است از نوع خاصی پیس میکر با تعداد یک یا سه سیم در درمان استفاده شود. برخی از انواع آن عبارت‌اند از:

۱. باتری قلب بدون سیم در ابعاد بسیار کوچک که مبتنی بر روش کاتتر به دیواره داخلی قلب متصل می‌شود.

۲. باتری قلب تک حفره‌ای که با کمک یک سیم به تنهایی به یک حفره از قلب متصل می‌شود.

۳. باتری قلب دو حفره‌ای با کمک دو سیم به دو حفره قلب اتصال پیدا می‌کند.

۴. باتری قلب دو بطنی که از سه سیم تشکیل شده است. دو سیم به حفره‌های پایینی یا بطن‌ها و سیم دیگر به دهلیز راست متصل می‌شود.

آیا کاشت پیس میکر نیاز به جراحی دارد؟

با توجه به نوع باتری قلب، جراح متخصص تصمیم خواهد گرفت که با چه رویکردی جراحی را انجام دهد. هدف از اجرای هر یک از تکنیک‌ها، احساس درد کمتر همراه با بهبودی سریع‌تر و بازگشت به زندگی عادی است. از این رو لازم تا برای کاشت پیس میکر، جراحی انجام شود. انواع تکنیک‌های جراحی کاشت باتری قلب عبارت‌اند از:

۱. استفاده از کاتتر

در این روش از پیس میکر‌های بدون سیم استفاده می‌شود. در این حالت متخصص یک کاتتر که یک وسیله لوله مانند است را در شریان وارد می‌کند. این شریان معمولاً نزدیک کشاله ران انتخاب می‌شود. در ادامه آن را تا قلب ادامه می‌دهد و پس از وارد شدن به بافت آن را به دیوار قلب متصل می‌کند.

۲. روش ترانسوری از طریق ورید

این تکنیک معمولاً در بزرگسالان به کار برده می‌شود. برای انجام آن، جراح یک برش کوچک به منظور دسترسی به سیاهرگ نزدیک قلب ایجاد می‌کند. این سیاهرگ معمولاً از زیر ترقوه تا بازو یا گردن خواهد بود. با کمک فلوروسکوپی که نوعی از اشعه ایکس است، سیم‌ها را از طریق ورید به نقطه‌ای از قلب متصل می‌کند. در ادامه سیم را به دستگاه پیس میکر متصل کرده و آن را در یک بخش کوچکی در زیر پوست بالای قفسه سینه قرار می‌دهد.

۳. انجام جراحی

این تکنیک با ایجاد یک برش کوچک در ناحیه قفسه سینه شروع می‌شود. سیم‌ها را وارد برش کرده و سپس به قلب متصل می‌شوند. سپس جراح، سیم‌ها را به پیس میکر متصل می‌کند و آن را در زیر پوست شکم قرار می‌دهد.

عوارض جراحی کاشت پیس میکر یا باتری قلب

مانند تمامی جراحی‌های دیگر، کاشت باتری قلب در داخل بدن نیز می‌تواند با عوارض و خطراتی همراه باشد. انتخاب بهترین دکتر باطری قلب و تهیه بهترین مارک باطری قلب می‌تواند تأثیر به سزایی در کاهش میزان عوارض داشته باشد. این خطرات می‌توانند شامل موارد زیر شوند:

• بروز عفونت در نزدیکی محلی در قلب، جایی که دستگاه درون آن کاشته شده است.
• کبودی، تورم یا خونریزی در محل کاشت پیس میکر به ویژه هنگامی که از دارو‌های رقیق‌کننده استفاده می‌کنید.
• لخته شدن خون در نزدیکی محل کاشت
• وارد شدن آسیب به عروق خونی یا عصب‌های نزدیک به محل کاشت
• تجمع خون در فضای بین ریه و دیواره قفسه سینه
• حرکت یا تغییر مکان دستگاه که به صورت نادر موجب سوراخ شدن قلب می‌شود.
• واکنش‌های آلرژیک به مواد بیهوشی
• بروز مشکلات غیر منتظره ریتم قلب

مراقبت‌های پس از انجام کاشت پیس میکر

درصورتی که پس از مراجعه به یک متخصص الکتروفیزیولوژی قلب، اقدام به کاشت باتری قلب نموده‌اید لازم است تا پس از جراحی نکاتی را در جهت بهبود ریتم قلب و کنترل آن مورد توجه قرار دهید. در حالت کلی استفاده‌ از پیس میکر یا باطری قلبی موجب می‌شود تا علائم ناشی از ضربان قلب آهسته مانند خستگی، سرگیجه و… بهبود پیدا کنند.

از طرفی با توجه به اینکه تعداد زیادی از پیس میکر‌های امروزی به صورت خودکار با ریتم قلب هماهنگ می‌شوند و خود را متناسب با سطح فعالیت بدنی تنظیم می‌کنند موجب می‌شود تا بتوانید فعالیت‌های سبک بدنی را انجام دهید.

برخی از مراقبت‌های لازم پس از جراحی عبارت‌اند از:

• مراجعه به پزشک به صورت دوره‌ای ۳ الی ۶ ماه یکبار
• مراجعه به پزشک در صورت مواجه شدن با علائمی مانند افزایش وزن، متورم شدن پا‌ها، احساس ضعف و سرگیجه شدید
• استفاده از تلفن همراه با فاصله ۱۵ سانتی‌متری از دستگاه و عدم قرار دادن آن در داخل جیب پیراهن
• استفاده از کارت شناسایی که شما را به عنوان یک فرد دارای پیس میکر معرفی می‌کند.
• هنگام مراجعه به مراکز درمانی برای انجام تست‌هایی مانند تصویر‌برداری، سی تی اسکن، سنگ‌شکن‌های کلیه یا سنگ صفرا، پرتو درمانی برای سرطان و این قبیل فعالیت‌های پزشکی حتماً اپراتور را از داشت باتری قلب مطلع کنید.
• داشتن فاصله حداقل ۶۰ سانتی‌متری از تجهیزات برقی، جوشکاری و ترانسفور‌های با ولتاژ بالا
• عدم انجام فعالیت‌های شدید بدنی و ورزش‌های سخت به مدت یک ماه و پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین
• خودداری از وارد کردن فشار به محل کاشت پیس میکر
• استفاده از مسکن‌ها در صورت احساس درد زیر نظر پزشک معالج

فلوشیپ الکتروفیزیولوژی قلب چیست؟

با توجه به اینکه قلب از مهم‌ترین و حیاتی‌ترین اندام‌های بدن به شمار می‌رود، در صورت بروز کوچک‌ترین مشکل یا مشاهده علائم بیماری لازم است تا به متخصص الکتروفیزولوژی یا فوق تخصص قلب مراجعه کنید. الکتروفیزولوژی قلب زیرشاخه‌ای از متخصصان قلب است که با توجه به نوع بیماری، مراجعه کرده و درمان مناسب را انجام می‌دهید.

 

بهترین فوق تخصص الکتروفیزیولوژی قلب فردی است که با شناسایی و تشخیص علائم مربوط به آریتمی قلب و مشکلات ریتم غیر طبیعی قلب به وضعیت بیمار رسیدگی کرده و در صورت نیاز اقدام به کاشت پیس میکر یا باتری قلب خواهد کرد. دقت داشته باشید که برای درمان آریتمی قلب نیاز است تا به بهترین دکتر باطری قلب مراجعه کنید اما در صورتی که در سیستم الکتریکی قلب مشکل دارید می‌توانید با مراجعه به متخصص الکتروفیزیولوژی قلب تهران ضمن تشخیص آریتمی، از علت بروز آن نیز مطلع شده و در نهایت با انتخاب روش درمانی مناسب، شرایط بیماری را بهبود ببخشید.

بروز علائمی مانند سرگیجه، غش، احساس ضعف و لرزش باعث می‌شود تا یک متخصص قلب و عروق شما را برای انجام معاینات تکمیلی به یک فلوشیپ الکتروفیزیولوژی ارجاع دهد. به منظور دستیابی به این پزشکان می‌توانید به کلینیک آریتمی تهران جهت بررسی مشکلات مراجعه کنید. در حالت کلی یک متخصص الکتروفیزیولوژی ضمن مراقبت از افراد مبتلا به ضربان قلب نامنظم یا غری طبیعی به درمان آن‌ها کمک کرده تا بتوانند به وضعیت نرمال خود دست پیدا کنند.

کلام آخر

بروز برخی از مشکلات قلبی مانند ریتم غیر طبیعی با ایجاد عارضه کاهش یا افزایش ضربان قلب، موجب می‌شود تا به منظور بهبود از دستگاه پیس میکر یا باتری قلب استفاده شود. این دستگاه کوچک در انواع مختلف با توجه به نوع مشکل قلبی بیمار توسط فوق تخصص الکتروفیزیولوژی در بدن کاشته شده و پس از اتصال به دیواره‌های قلب، موجب کنترل و بهبودی ضربان قلب می‌شود. در این حالت فرد می‌تواند تا حد ممکن به فعالیت‌های بدنی و روزمره خود بپردازد. شیوه‌های مختلفی از کاشت این دستگاه در بدن وجود دارد که همگی آن‌ها مبتنی بر جراحی و شیوه تهاجمی انجام می‌شوند.

منابع:

https://my.clevelandclinic.org/health/treatments/17360-permanent-pacemaker

https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/pacemaker/about/pac-20384689

https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/implantable-device-replacement-procedure

https://medlineplus.gov/ency/article/007369.htm

https://www.nhs.uk/conditions/pacemaker-implantation/#:~:text=It%20consists%20of%20a%20pulse,is%20called%20the%20pacing%20rate.

https://www.bhf.org.uk/informationsupport/heart-matters-magazine/medical/how-does-a-pacemaker-work