متخصص مغز و اعصاب چه بیماری‌هایی را درمان می‌کند؟

سیستم عصبی یکی از مهم ترین سیستم‌های بدن است که در معرض آسیب‌های متعددی قرار دارد. اختلال در عملکرد سیستم عصبی باعث ایجاد مشکلات موقتی و دائمی زیادی می‌شود. متخصص مغز و اعصاب یکی از اعضای تیم پزشکی در بخش سیستم عصبی مرکزی و محیطی می‌باشد که تشخیص و درمان اختلالات مغزی را بر عهده دارد.

این پزشک به درمان بیماری‌های مغز و اعصاب از قبیل سکته مغزی، تشنج، پارکینسون، صرع، سردرد‌های ضربان دار میگرنی و… می‌پردازد. گا‌هاً علائم بیماری و شدت بیماری به نحوی است که با روش‌های دارویی درمان نمی‌شود از این رو برای جراحی به جراح مغز و اعصاب ارجاع داده می‌شود.

فرق متخصص داخلی مغز و اعصاب با جراح مغز و اعصاب

آسیب به هر بخش از سیستم عصبی مرکزی و محیطی باعث طیف گستره‌ای از بیماری‌های مغز و اعصاب می‌شود. متخصص مغز و اعصاب و جراح مغز و اعصاب هر دو جزء پزشکانی هستند که تشخیص و درمان اختلالات مغزی را انجام می‌دهند. اما شیوه درمان هر دو پزشک کاملاً متفاوت است.

متخصص مغز و اعصاب روش‌های غیر تهاجمی و دارویی را برای درمان پیش می‌گیرد. در حالی که جراح مغز و اعصاب مجاز به جراحی بیماری‌های مغز و اعصاب است.

بیشتر بیماران ابتدا توسط متخصص مغز و اعصاب ویزیت می‌شوند و بعد از بررسی بیماری دوره درمان مؤثر برای او تعیین می‌شود. اگر متخصص تشخیص دهد که بیماری نیاز به جراحی دارد این کار را به جراح مغز و اعصاب می‌سپارد. متخصص مغز و اعصاب قادر به انجام جراحی نیست.

کار متخصص داخلی مغز و اعصاب چیست؟

کار متخصص داخلی مغز و اعصاب تشخیص بهنگام بیماری‌های مغز و اعصاب و انتخاب روش درمانی مؤثر است. این متخصص ابتدا با معاینه فیزیکی از بیمار علائم او را بررسی می‌کند. سپس یکی سری ازمایش‌ها را برای تشخیص اختلال تجویز می‌کند. حال با بررسی آزمایشات و وضعیت بیمار دارو تجویز می‌کند و یا یک سری استراتژی‌های خاص را برای درمان انتخاب می‌کند.

متخصص مغز و اعصاب قادر به درمان بیماری‌ها از سنین نوزادی تا سالمندی است. این پزشکان قادر به کنترل و درمان اختلالات مغزی مادرزادی در نوزادان و بیماری‌های مغزی در بزرگسالان هستند.

در کنار متخصص مغز و اعصاب همیشه عبارت متخصص ستون فقرات هم دیده می‌شود. این پزشکان تنها اختلالات مغزی را پیگیری و درمان نمی‌کنند بلکه بیماری‌های ستون فقرات هم در حیطه کاری آن‌ها وجود دارد. بیماری‌هایی مانند دیسک کمر و دیسک گردن، تنگی کانال نخاعی و… بیماری‌های مرتبط با ستون فقرات هستند که متخصص مغز و اعصاب می‌تواند با تجویز دارو به درمان بپردازد.

پزشکان متخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات هیچ گونه جراحی مغزی انجام نمی‌دهند. اگر علائم بیمار به قدری باشد که با دارو کنترل نشود باید توسط جراح مغز و اعصاب معاینه و جراحی شود.

کار جراح مغز و اعصاب چیست؟

کار جراح مغز و اعصاب تشخیص و جراحی بیماری‌های مغز و اعصاب است. بیماری‌هایی که با روش‌های دارویی مدیریت و کنترل نشوند و علائم روز به روز تشدید پیدا کند توسط جراح مغز و اعصاب جراحی می‌شوند. این جراح در زمینه جراحی بیماری‌های زیر تخصص کامل دارد:

• سرطان سر و گردن
• اختلالات حرکتی
• تشنج
• نوروفیبروماتوز
• تومور خوش خیم اعصاب محیطی
• لنفوم مغز
• تومور کوردوما
• دیستونی
• سندروم توره
• بیماری هانتینگتون
• تومور مغزی
• سردرد خوشه‌ای
• ناهنجاری‌های وریدی
• آنوریسم مغزی
• آنوریسم
• گلیوما
• مننژیوم
• مشکلات تعادل
• فلج مغزی
• هیدروسفالی
• نورالژی عصب سه‌قلو
• صرع
• اسپینا بیفیدا
• بیماری پارکینسون
• سکته مغزی
• آسیب نخاعی
• بیماری گوش

متخصص مغز و اعصاب یا نورولوژیست کیست؟

متخصص مغز و اعصاب یا نورولوژیست شاخه‌ای از علم پزشکی است که به درمان بیماری‌های مغز و اعصاب می‌پردازد. این پزشکان اختلالات مربوط به سیستم عصبی را درمان می‌کنند. سیستم عصبی انسان از دو بخش مرکزی که شامل مغز و نخاع و بخش محیطی که شامل اندام‌های حسی از قبیل چشم و گوش و… می‌باشد، تشکیل شده است.

تمامی اختلالاتی که این دو بخش را تشکیل می‌دهند توسط متخصص مغز و اعصاب تشخیص داده می‌شوند. نورولوژیست قادر به بررسی بیماری‌ها و اختلالاتی است که روی تفکر و رفتار تأثیر می‌گذارند. تمرکز این پزشک روی درمان بیماری‌هایی است که نیاز به جراحی ندارند.

مطالب مرتبط: بهترین متخصص داخلی مغز و اعصاب در تهران

بیماری‌های مغز و اعصاب کدامند؟

بیماری‌های مغز و اعصاب شامل طیف گسترده‌ای از اختلالات هستند که سیستم عصبی را تحت تأثیر قرار می‌دهند و آسیب‌های جدی از قبیل سکته مغزی، صرع و… را به وجود می‌آورند. در زیر به بررسی اختلالاتی می‌پردازیم که توسط پزشک متخصص مغز و اعصاب تشخیص داده می‌شوند.

لرزش سر یا جراحت سر

جراحت‌هایی که به سر وارد می‌شوند بسیار شایع هستند اما در بیشتر موارد باعث ایجاد آسیب نمی‌شوند. اما در پاره‌ای از موارد جراحت وارد شده نیاز به پیگیری توسط متخصص مغز و اعصاب دارد. مثلاً زمانی که جراحت وارد شده به سر باعث ایجاد عدم تعادل یا سبکی سر شود و فرد چندین ماه این علائم را تجربه کند. یا بعد از جراحت دچار مشکلات حافظه و سردرد‌های مداوم شود نیاز به درمان‌های جدید و پیگیری توسط متخصص دارد.

سردرد‌های مزمن

افرادی که مکرر دچار سردرد‌های شدید می‌شوند و این سردرد‌ها به حدی است که نیاز به مراقبت‌های ویژه دارند باید پیگیری تخصصی برای آن‌ها انجام شود. گا‌هاً سردرد‌ها با دارو‌های مسکنی که پزشک عمومی تجویز می‌کند درمان نمی‌شوند در نتیجه نیاز است تا بیمار به نورولوژیست مراجعه کند. پزشک متخصص مغز و اعصاب علت ایجاد درد را بررسی و مشخص می‌کند و با توجه به علت سردرد درمان مناسب را تجویز می‌کند. مثلاً اگر سردرد به دلیل آسیب به بخش تعادلی باشد پزشک به تعادل در راه رفتن کمک می‌کند.

میگرن

میگرن بیماری شایعی است که در عملکرد روزانه فرد اختلال ایجاد می‌کند. حملات میگرن اغلب در موقعیت‌های مختلف اتفاق می‌افتد. این بیماری شایع ممکن است در هر سنی ایجاد شود. اغلب بیمارانی که دچار میگرن هستند دچار علائمی از قبیل تهوع و سرگیجه، حساس شدن به نور، احساس درد زیاد در یک سمت سر و… را تجربه می‌کنند.

درد‌های میگرنی اغلب در قسمت راست یا چپ شقیقه و به صورت ضربان دار با شدت بالا هستند. این درد‌ها ممکن است چندین روز ادامه داشته باشند. متخصص مغز و اعصاب بهترین گزینه برای درمان میگرن است چون ابتدا علت بیماری را تشخیص می‌دهد و بعد محرک‌هایی که باعث تشدید میگرن می‌شوند را تشخیص می‌دهد. بعد از تشخیص دقیق درمان‌های دارویی و پرهیز‌های غذایی خاصی را تجویز می‌کند.

اسکلروز چندگانه

مولتیپل اسکلروزیس یا MS یک بیماری مزمن مغزی است که روی سیستم مغزی و نخاع تأثیرات بدی می‌گذارد. افرادی که دچار این بیماری می‌شوند علائم مختلفی از قبیل بی‌حسی، ضعف و تحلیل اندام‌ها حسی را تجربه می‌کنند. البته افرادی که دچار‌ام اس هستند علائم دیگری از قبیل ضعف بینایی و حرکتی را دارند.

علائم این بیماری در افراد مختلف متفاوت است و از آنجایی که‌ام اس پیشرونده است در نتیجه لازم می‌باشد در مراحل ابتدایی تشخیص و کنترل شود. نورولوژیست با تصویر‌برداری مغزی این بیماری را تشخیص می‌دهد و داروی مناسب را برای کنترل این بیماری تجویز می‌کند. بیماری‌ام اس علت مشخصی ندارد و به هیچ وجه واگیر دار نیست.

بیماری گیلن باره

بیماری گیلن باره با بیماری‌ام اس کاملاً متفاوت است. هر کدام از بیماری‌های سیستم عصبی به بخش خاصی از مغز حمله می‌کنند. در بیماری‌ام اس سیستم عصبی مرکزی از قبیل مغز و نخاع و اعصاب بینایی از بین می‌رود. اما در سندرم گیلن باره اعصاب محیطی نابود می‌شوند.

ترک اعتیاد

ترک اعتیاد پروسه‌ای جدی و طولانی مدت است که نیاز به همکاری پزشکان مختلفی از قبیل روانشناسان، متخصصین داخلی، نورولوژیست و پزشک خانواده دارد. افرادی که به مواد مختلف اعتیاد دارند از روش‌های درمانی متعددی از قبیل روانشناسی و دارو درمانی برای درمان آن‌ها استفاده می‌شود مثلاً در حال حاضر از روش مؤثر ماتریکس در روانشناسی برای ترک اعتیاد استفاده می‌شود.

تشنج یا صرع

تشنج بیماری خطرناکی است که وقتی در مغز شروع شود باعث ایجاد حرکات کنترل نشده و احساسات متفاوت و عجیبی می‌شود. افرادی که دچار تشنج می‌شوند هوشیاری خود را از دست می‌دهند. پزشک متخصص مغز و اعصاب آزمایشات و تصویربرداری‌های مختلفی به منظور تشخیص علت تشنج انجام می‌دهد. بعد از تشخیص قطعی پزشک دارو‌های مختلفی را برای کنترل و درمان صرع و تشنج تجویز می‌کند.

پارکینسون

زمانی که مغز نتواند دوپامین مورد نیاز برای کنترل حرکات بدن را تولید کند فرد با علائمی از قبیل سفتی و عدم هماهنگی اندام‌ها و لرزش اندام‌ها مواجه می‌شود. ابتدا پزشک سابقه بیمار و وضعیت سلامتی او را کنترل می‌کند تا مطمئن شود این علائم به دلیل بیماری‌های دیگر نیست. دارو درمانی می‌تواند به مدیریت علائم پارکینسون کمک کند.

سکته مغزی

سکته مغزی هم بیماری نسبتاً شایعی است که در نتیجه خون‌رسانی ضعیف به مغز ایجاد می‌شود. وقتی که خون‌رسانی به مغز دچار اختلال و ضعف شود سلول‌های مغز شروع به مردن می‌کنند. در نتیجه ممکن است فرد دچار مشکلاتی در گفتار، کنترل احساسات، فلج برخی از اندام‌ها و… شود.

افرادی که دچار سکته مغزی می‌شوند باید برای بازیابی مهارت‌های از دست رفته خود به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنند. پزشک ابتدا میزان آسیب را بررسی می‌کند و سپس متناسب با آن نوع درمان را انتخاب می‌کند.

لکنت زبان

لکنت زبان هم یکی از بیماری‌های مغز و اعصاب است که به طور معمول با همکاری پزشک گفتار درمان و پزشک متخصص مغز و اعصاب درمان می‌شود. روش‌های سنتی زیادی برای درمان وجود دارند که می‌توانند در بهبود علائم مؤثر واقع شوند اما گفتار درمانی بهترین و اصولی‌ترین روش برای درمان است.

تومور‌های مغزی

تومور‌های مغزی توده‌های بسیار خطرناکی هستند که از سلول‌های غیر طبیعی تشکیل شده‌اند و باعث اختلال در عملکرد شناختی شده‌اند. این تومور‌ها توسط متخصص کنترل می‌شوند اما برای جراحی باید به جراح مغز و اعصاب ارجاع داده شوند.

ترومای مغزی و سایر آسیب‌های سیستم عصبی

ترومای مغزی از جمله بیماری‌های مغز و اعصاب می‌باشد که بخش‌های مختلفی از مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهد. آسیب به مغز نتیجه یک نیروی بیرونی است که باعث تغییر حالت هوشیاری و اختلال دائم یا موقت در عملکرد‌های شناختی، روانی و فیزیکی می‌شود. سرطان نخاع هم بیماری دیگری است که منشأ ان به سیستم عصبی باز می‌گردد. هدف درمان در این بیماری کنترل درد است که پزشک متخصص روش‌های متعددی را برای مدیریت درد به کار می‌گیرد.

علائم عصبی پس از بهبودی از COVID-۱۹

بعد از ویروس همه گیر کوید ۱۹ علائم عصبی متعددی گزارش شد که باعث شد برای درمان این علائم فرد به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کند. این علائم طولانی مدت شامل مشکل خواب، سردرد، درد، خستگی، لخته شدن خون و سکته و… می‌باشند. گا‌هاً ممکن است این علائم منشأء دیگری داشته باشند که تشخیص و مدیریت و درمان بر عهده متخصص مغز و اعصاب است.

آلزایمر

آلزایمر یکی از بیماری‌های نسبتاً شایع سیستم عصبی است که نشانه‌های آن از سلول‌های مغزی سرچشمه می‌گیرد. این بیماری بیشتر با افزایش سن روی می‌دهد. متخصص مغز و اعصاب علت آلزایمر و بیماری‌هایی که باعث ایجاد فراموشی شده‌اند را تشخیص می‌دهد و روش‌های درمانی مؤثر را برای او بیمار تشخیص می‌دهد.

بیماری‌های ستون فقرات

بیماری‌های مغز و اعصاب تنها محدود به بیماری‌های سیستم عصبی نیست. متخصص مغز و اعصاب بیماری‌های ستون فقرات از قبیل کمر درد، دیسک کمر و گردن، لرزش و… را درمان می‌کند.

بیماری‌های رایج سیستم عصبی

گا‌هاً برخی از بیماری‌های مغز و اعصاب برای بیمار قابل توضیح نیستند. مثلاً سرگیجه یا از دست دادن حافظه و یا درد‌های غیر قابل توضیح می‌توانند ناشی از بیماری باشند. شرایط متعددی باعث ایجاد این بیماری‌ها می‌شوند مثلاً زمانی که اعصاب بیش از حد فعال باشند می‌تواند باعث ایجاد درد‌های غیر قابل توضیح شوند و یا اگر مغز دچار التهاب یا آسیب باشد فرد سرگیجه داشته باشد.

در برخی موارد فرد برای برخی از بیماری‌ها مانند از دست دادن حافظه، افزایش فراموشی و یا نداشتن تمرکز به پزشک عمومی مراجعه می‌کند. پزشک عمومی برای بررسی تخصصی این اختلالات بیمار را به متخصص مغز و اعصاب ارجاع می‌کند تا علت این بیماری‌ها را تشخیص و درمان مؤثری را تجویز کند.

برخی دیگر از بیماری‌های رایج سیستم عصبی که توسط متخصص مغز و اعصاب پیشگیری و درمان می‌شوند عبارتند:

• لرزش (حرکات غیرقابل کنترل)
• کمر درد
• نوروپاتی محیطی (بیماری که بر اعصاب شما تأثیر می‌گذارد)
• تنگی کانال نخاعی
• آسیب یا عفونت مغز و نخاع
• بیماری نوروپاتی